5 Aralık’ta Ankara’da düzenlenen “Blockchain FutureZone” etkinliğinde konuşma için bana davet geldiğinde kadınların bu sektördeki durumlarından bahsedecektim. Fakat konuyu Web3 teknolojileri; avantajlar, riskler, projeler ve kripto varlıklarla ilişkileri hakkında genel bilgilendirme olarak belirledim.Web3 konusunu yukarıdaki alt başlıklar üzerinden ilerletmek için uzmanlık alanım olan AB Projeleri üzerinden “Merkezi” ve “Merkeziyetsizlik” kavramlarının mevcut kullanılan sistemlerin gelecekte kullanılması düşünülen sistemler ile aralarında olabilecek farklılıklara değindim. Bu spesifik çerçevede 10 dakika da bu konuyu sözlü olarak Ankara’nın o güzel atmosferinde aktarmaya çalıştım. Şimdi ise bu konunun yazılı olarak daha fazla kişilere ulaşması için buraya ekliyorum.
Bunun kısa bir yolu yok aslında ama yine de deneyeceğim…
Şimdi mevcut sistemlerde projelerin nasıl fonlandığına bakalım…
Uzun yıllardır AB Proje eğitimleri, danışmanlığı ve yazarlığı yapıyorum. Bu işler belirli bazı önemli kurallar doğrultusunda ilerliyor. Bu merkezi fonlama sistemlerinde sözleşme makamları sınırları net bir şekilde belirlenmiş kurallarını yayınladıkları rehberler üzerinden halka duyururlar. Bu duyurularda belirtilen projelere öngörülmüş Azami-Asgari bir bütçe, öncelik konuları, belirli hedef kitlesi, belirli bölgeler ve hatta bazen sadece şehirler söz konusu olmaktadır. Yine son başvuru tarihleri ile şekil şartları olan başvuru formu da olmazsa olmazlardandır.
Şimdi bu mevcut sistemde sözleşme makamının vermiş olduğu yetkilere dayanarak bir proje geliştirmeniz gerekmekte ve bunu yaparken kuralların dışına çıktığınızda projenizin elenme hususu gündeme gelmektedir. Projede istenilen her şart karşılansa bile sizden 1 puan daha fazla alan biri önünüze geçebilmektedir. Toplam bütçe eğer sadece 100 kişiye verilecekse ve o çağrıya 1000 kişi başvuru yaptıysa projenizin fonlanma oranı %10 olmaktadır. Bununla birlikte projenizin şeffaf bir şekilde değerlendirilip değerlendirilmediğini bilmeniz ise çoğu kez mümkün değildir. Çünkü bu değerlendirmeler çoğunlukla şeffaf değildir. Projede sizler koordinatör olursunuz ve başından sonuna kadar merkezi otoriteye yazılı raporlar sunmak zorunda kalırsınız. Merkezi projeler aşağı yukarı bu şekilde ilerlemekte iken buradan hareketle şimdi konu başlığında yer alan Web3 ‘ün bu kapsamda sağlayabilecek avantajlarını sıralamak isterim.
Güvenilirlik
Mülkiyet
Sansüre dayanıklılık
Şeffaflık
Merkeziyetsizlik
Kısa bir Google araştırması yaparsak yukarıdaki bu 5 başlık üzerinden Web3’ün izah edildiği görülecektir. Web3'te düzenlenebilecek projelere baktığımızda ise; Mevcut sistemde proje başvuru formuna denk gelen web3 projelerinin WhitePaper’ının belirli bir şablonu bulunmamaktadır. Mantıksal olarak tutarlı bir çizgide ilerlediğimiz sürece şekil şartına bakılmaksızın dilediğimiz şablonda bu projelerin WhitePaper'larını yazabilmekteyiz. Yine Kripto Varlıkları projelerimize entegre ederek yeni bir ekonomi modeli de oluşturabilmekteyiz.
Gerek günümüz projelerini üretenlerden gerekse de Web3 teknolojisini kullanarak proje üreten kişilerin iyi olması ihtiyaç tespitinin doğru yapılması ile doğru orantılıdır. İhtiyaç projeyi doğurur ve projeyi büyütmek için ise destek istenir. Buraya kadar mevcut sistemle aynı çizgide Web3’te de gidilmektedir. Öncelikle AB projelerindeki yapıya benzer bir şekilde bir ihtiyaçtan doğan yaratıcı fikirlerin halka duyurulmadan önce projenin ana hatlarını kendi belirlediğimiz kurallar doğrultusunda oluşturmaktayız.
Burada Tespit Edilmesi Gerekenler İse Şöyle Sıralanabilir
Mevcut sorunun arka planı
Pazar araştırması
Problemler
Çözümler
Tokenomik
Takım
Yol haritası
Partnerler
Projede yer alacak Kripto varlıklarımızı kendimiz belirliyor ve Tokenomik'yi biz oluşturuyoruz.Projeye son başvuru tarihimiz yok. Projemizin alt yapısı hazır ise halka duyuruyoruz ve en önemli noktalardan birisi olan ve mevcut sistemlerden ayrılan husus Merkezi bir otoriteden değil bu projeleri yatırımcılarımıza ve kullanıcılarımıza sunuyor ve gerçek faydalanıcıyla direkt olarak buluşuyoruz. Hedef kitlemizi biz belirliyoruz ve merkeziyetsiz bir platformda Blockchain teknolojisi ile dahil edici bir sistem ile fonlamayı sağlayarak topladığımız bütçeyi yine yatırım yapan kişilerin de faydalanacağı üretken sistemler geliştiriyoruz.
Burada diğer önemli bir husus ise mevcut fonlama sistemlerinde fonu alan Stk’lar, vakıflar, şirketler veya bireylerin projelerinin bütçesini şeffaf bir şekilde faaliyetlerine harcama konusundaki güven sorununun Web3 ile ortadan kaldırabiliyoruz. Şöyle ki; Özellikle topladığımız bağışları akıllı sözleşmelerle belirlediğimiz oranlarda değiştirilemez kılıyor ve bu önemli ayrıntı sayesinde de mevcutta yaşanan bu riskleri ortadan kaldırmış oluyoruz. Şeffaflık burada çok önemli bir nokta oluyor. Yine mevcut sistemlerde projelerin sürdürülebilirlikleri ile ilgili çok ciddi problemler yaşanabilmektedir. Yaklaşık 25 yıldır verilen fonların ne yazık ki kaçı gerçek anlamda halka ulaştığı ise hep tartışılan bir konudur. Geleceğin dünyasında özellikle bu konuların aşılması beklenmektedir. Bu da Web3 ile daha mümkün görülmektedir.
Mevcut sistemlerde yaşanan problemlere başka bir örnek verirsek; müzik endüstrisinde sanatçıların yaşadıkları zorluklar ve bu zorluklarla merkezi otoritelerle başa çıkma konusunda yetersiz imkanlar olduğunu görmekteyiz. Yaratıcı çalışmalar yapan müzisyenlerin seslerini duyurabilmesi için ya çok parasının olması gerekmekte ya da arkalarında çok güçlü kişilerin olması gerekmektedir. Web3’te ise yine başka bir ürün olan NFT’lerin devreye girdiğini görmekteyiz. Yine Metaverse ortamında ise kendilerine alan sağlayan sanatçılar eserlerini gerçek kullanıcılar ile buluşturmaktadır. Global çapta konser yapmak istenildiğinde Metaverse’de sanatçıların eserlerini izleyicilerle buluşturduğuna şahit olmaktayız. Bu da gerek sanatçılara gerekse de sanatseverlere hem ekonomik hem de pratik olarak zaman ve mekândan bağımsız bu deneyimi elde etme imkânı tanımaktadır. Bir başka örnek ise sosyal medya platformlarının kişileri tüketici olarak üretimde çok fazla söz sahibi yapmaması ve kişilere buradan menfaat kazandırma yerine bedel almasıdır. Web3 teknolojisi ile sosyal medya anlayışının da büyük oranda değişmesi beklenmektedir. Heyecan verecek boyutlara bizleri getirecek yenilikleri ile aslında yukarıda sıraladığımız merkezi sistemde yer alan bazı problemlerin aşılması bekleniyor. Dahil edici, kapsayıcı, üretirken kazandıran şeffaf bir evren sunuluyor.
Bunun örnekleri ise çoğaltılabilir: Eğitimler, spor, STK’ların bağış sistemleri, hastaneler, sigorta şirketleri, finans, oyun vb. İşte bu yüzden web3 ile gelen: SocialFi, GameFi, DeFi, Metaverse kripto varlık ürünleri ile daha kapsayıcı bir geleceğin kapılarını bizlere aralanmaktadır. Web3 teki avantajlar hakkında projeler özelinde gittiğimizde elimizde güvenilirlik, şeffaflık, kripto varlıkların kullanım alanlarının genişliği ve merkeziyetsiz bir yapılanma bulunmaktadır.
Peki Riskler Ve Eksikler
Erişebilirlik
Yüksek işlem ücretleri
Kullanıcı deneyimleri
Teknik olarak anlaşılmasının zorluklar
Eğitim
Merkezi alt yapıya bağımlı olarak gelişme
Tüm bunlar önümüzdeki yıllarda yapılacak çalışmalarda minimum seviyeye elbette düşecektir.Tam bir merkeziyetsizlik değil belki ama hybrit yöntemlerle Web3 sistemlerine entegre bir geçiş olacak gibi görünüyor.
Yukarıda biraz bahsettiğim gibi merkeziyetsizlik kavramı farklı bir gerçeklik evrenini bizlere sunuyor. Burada dikkat çekici en önemli noktalardan birisi aslında henüz üzerinden çalışmalar ve milyar dolarlık yatırımlar yapılsa dahi henüz hiçbirimiz tam olarak bizi nasıl bir web3 dünyasının beklediğini öngörememekteyiz. Hep birlikte göreceğiz.