Merkeziyetsiz Finans Ekosistemi:DeFi?
DeFi: Merkeziyetsiz Finansın Yükselişi ve Geleneksel Finansın Dijital Dönüşümü
Blockchain teknolojisinin gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla bir çok tanım ve kavram hayatımıza girdi ve finans dünyasında büyük bir dönüşüme yol açtı. Finans dünyasında dönüşümün anahtarı olan DeFi (Decentralized Finance) ekosistemi bulunuyor. Bu yazıda, DeFi'nin ne olduğunu ve geleneksel finans dünyasından aşina olduğumuz ürün ve hizmetlerin DeFi versiyonlarına odaklanacağız. Buyrun başlayalım!
Nedir bu DeFi?
DeFi, “Decentralized Finance” ifadesinin kısaltmasıdır ve kelime anlamı olarak merkeziyetsiz finans anlamına gelmektedir. Geleneksel finans sisteminden farklı olarak merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymadan çalışan finansal uygulamaları ve protokolleri ifade eder ve tabi ki blockchain teknolojisi üzerine inşa edilmiştir.
DeFi ekosistemi son yıllarda hızla büyümüş olup, 2022 yılında DeFi ekosisteminde kilitli toplam parasal değer (TVL: Total Value Locked) 200 milyar doları aşmıştır. Bu büyüme, blockchain teknolojisinin gelişmesi ve kripto paraların popülerleşmesi gibi faktörlere dayanmaktadır.
DeFi ekosistemi, geleneksel finans dünyasında kullanmaya aşina olduğumuz mevcut olan finansal ürün ve hizmetlerin hemen hemen tümünü hatta daha fazlasını sunmaktadır. Teknolojinin gelişimesiyle birlikte; güvenlik, işlem hızı ve en önemlisi herkes tarafından erişilebilirlik vaad eden geniş bir ekosistem avantajlarını içerir.
DeFi ekosistemi aşağıdaki temel ana bileşenlerden oluşur;
Kripto para birimleri:DeFi uygulamaları, kripto para birimlerini kullanarak çalışır. Kripto para birimleri, merkezi bir otoriteye dayanmayan dijital para birimleridir.
Akıllı sözleşmeler:Akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisini kullanarak çalışan otonom kod parçalarını ifade eder. Akıllı sözleşmeler, DeFi uygulamalarında çeşitli finansal işlemleri gerçekleştirmek için kullanılır.
DeFi protokolleri:DeFi protokolleri, DeFi uygulamalarının temelini oluşturur. DeFi protokolleri, kullanıcıların kripto paraları kullanarak borç alma, borç verme, takas etme ve yatırım yapma gibi çeşitli finansal işlemleri gerçekleştirmesine olanak tanır.
Temel Kavramlar, Ürünler ve DeFi Karşılıkları
Tanımlar ve teknolojik ifadeler üzerinden gidildikçe yeni bir konuyu tam olarak kavramak zorlaşmakla beraber karmaşık hale gelebilir. Bu nedenle geleneksel finans ile DeFi arasındaki temel kavramları ve finansal ürünleri sizlere aktarmaya çalışırken tanımlamaların benzerliklerine odaklanmayı tercih edeceğim.
Aşağıdaki tablo, geleneksel finans dünyasında yaygın olarak kullanılan kavramları ve DeFi ekosistemindeki karşılıklarını göstermektedir:
|
|
|---|---|
Itibari Para Birimleri
| Stabil Kripto Paralar (Stablecoin)
|
Banka/Borsa/Aracı Kurumlar
| Merkeziyetsiz Borsalar (DEX)
|
Sermaya Piyasası Araçları
| Likidite Havuzları
|
Otomatik Piyasa Emirleri
| Akıllı Sözleşmeler
|
Karar Verici Hisse Sahipleri
| Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO)
|
Kredi ve Finansman | Borç Alma/Verme (Lending/Borrowing) |
Tabloda kullandığım kavramlar, bilgi sahibi olduğumuz ya da en azından kulak aşinalığımız olan kavramları içermektedir. Tabloyu daha fazla genişletebiliriz, ancak şimdilik en bilinen kavramları bu şekilde ele alalım. İşin en önemli kısmı son kullanıcıya fayda sağlayan finansal ürünler ve hizmetler buna ek bir katman ekler. En popüler 5 ürün ve hizmet çeşidi için aşağıdaki tabloya göz atalım.
Bu tablo ilgili DeFi platformlarının hangi ürün ve hizmetlere erişim sağladığını ekleme yaparak daha detaylı bilgi edinmek isteyen okuyucular için faydalı olacaktır.
|
|
|
Nakit Yönetimi | Kripto Para İşlemleri | Uniswap, SushiSwap, PancakeSwap |
Vadeli Mevduat | Varlık Kilitleme (Staking) | Lido Finance, Curve Finance, AAVE |
Teminatlı Kredi | Borç Alma/Verme | Compound, Aave, MakerDAO |
Yatırım İşlemleri (Fon, Hisse vb.) | Yield Farming | Yearn Finance, Harvest Finance, Convex Finance |
Sigorta İşlemleri | Sigorta Protokolleri | Nexus Mutual, InsurAce, Cover Protocol |
Kripto Para İşlemleri: Merkeziyetsiz borsalar yani DEX'ler üzerinde, banka uygulamalarında nakit paranızı yönettiğiniz gibi kripto para al/sat işlemlerinizi ya da farklı kripto paraları birbiriyle takas etme işlemlerinizi herhangi bir aracı kullanmadan yapabilirsiniz.
Varlık Kilitleme (Staking): Sahip olduğunuz kripto varlıkları belli platformlar üzerinde belirlenen süre boyunca kilitleyerek pasif getiri kazanmanızı sağlayan işlemlerdir. Bankalardaki vadeli mevduat ürününe oldukça benzer özellikler taşımaktadır.
Borç Alma/Verme (Borrowing/Lending): Borç verme ve ödünç alma platformları, kullanıcıların birbirlerine kripto para borç vermesine ve ödünç almasına olanak tanıyan platformlardır. Herhangi bir aracı kullanılmamasına rağmen aynı geleneksel finansta olduğu gibi, bu platformlarda da kredi derecelendirmeleri ve teminatlar kullanılmaktadır.
Yield Farming: Yield farming, kullanıcıların birden fazla DeFi platformunda kripto paralarını yatırarak değişken ve oynak getiri elde etmelerine imkan tanıyan bir stratejidir. Bu strateji, kullanıcılara daha yüksek getiri sağlayabilir, ancak daha yüksek risk de taşır. Geleneksel finanstaki riskli yatırım ürünleriyle benzerlik göstermektedir.
Sigorta Protokolleri: Geleneksel finans dünyasında varlıklarımızı sigortalattığımız gibi DeFi ekosisteminde işlettiğimiz varlıklarımız için de sigorta satın alma işlemi yapabiliriz. Varlıklarınızı hangi potansiyel risklere karşı korumak istediğiniz ve ne kadarlık teminat almak istediğinize göre dijital police detaylarınızı oluşturup, ödemenizi de kripto paralarla yapabilirsiniz.
Avantaj ve Dezavantajları
DeFi’ın genel olarak ne ifade ettiğini geleneksel finans dünyasıyla nasıl bir yakınsama içinde olduğunu aktardıktan sonra çok kısaca avantaj ve dezavantajlarından da bahsetmek istiyorum.
Avantajlar;
Maliyet: Geleneksel finansal hizmetlere göre genelde daha düşük maliyetlidir.
Güvenlik: Geleneksel finansal sistemlere göre daha yüksek güvenlik sunar. Bu, kullanıcıların verilerinin ve varlıklarının daha güvenli bir şekilde korunmasını sağlar.
Erişilebilirlik: Geleneksel finansal sistemlere erişimi olmayan insanlara finansal hizmetler sunabilir. Bu, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki insanlar için önemli bir avantajdır. Ayrıca herhangi bir kullanıcı diğerinden daha ayrıcalıklı değildir, tüm kullanıcılar için finansal fırsat eşitliği vardır.
Şeffaflık: Geleneksel finansal sistemlere göre daha şeffaftır. Bu, kullanıcıların işlemlerini daha iyi anlamalarını ve takip edebilmelerini sağlar.
Dezavantajlar;
Risk çeşitliliği: Geleneksel finansal hizmetlere göre daha fazla risk çeşitliliği içermektedir. Siber güvenlik açıkları, yatırım riskleri, akıllı kontratlardaki yazılımsal hatalar gibi farklı risk unsurları söz konusudur.
Yasal düzenleme eksiği: Geleneksel finansal hizmetlere göre daha az yasak düzenlemeye tabidir. Bu, kullanıcıların korunmasının daha zor olabileceği anlamına gelir.
Teknik bilgi ihtiyacı: Geleneksel finansal hizmetlere göre daha fazla teknik bilgi gerektirebilir. Bu, kullanıcıların bu hizmetleri kullanmasını zorlaştırabilir.
Potansiyeli ve Geleceği?
DeFi ekosistemi, hala gelişmekte olan bir alan olsa da, finansal sistemin geleceğini şekillendirebilecek potansiyele sahiptir. DeFi uygulamaları, finansal işlemleri daha verimli ve güvenli hale getirebilir. Ayrıca, finansal erişimi artırabilir ve yeni finansal hizmetleri mümkün kılabilirler.
Benim Defi ekosistemiyle ilgili en önemsediğim konu ise finansal dünyayı daha demokratik ve erişilebilir hale getirme potansiyeline sahip olması diyebilirim.
Ideal şartlarda dünya üzerindeki kaynakların da paranın da tüm insanlığa yetmesi lazımken kaynakların adaletsiz dağılması sonucu dünyanın her yerinde gelir adaletsizlikleri ve buna bağlı hizmetlere erişimin tekelleşmesi sorunuyla karşı karşıyayız.
DeFi sayesinde gelir düzeyinden ya da tüm demografik özelliklerinden bağımsız olarak herkesin aynı finansal ürün ve hizmetlerden eşit şartlarda faydalanması mümkün olabilir. Tek başına bu vizyon bile DeFi ekosistemin gelişimi için mesai harcamaya değer diye düşünüyorum, sizce de öyle değil mi?
Comments